Fietsen naar Sicilië
de route in het kort veelgestelde vragen foto's hoofdroute foto's nevenroutes reacties en reisverhalen
Hoewel Campanië en Sicilië cultureel best veel te bieden heeft is Zuid-Italië als geheel toch minder rijk bedeeld met stedeschoon en leuke plaatsjes dan Noord- en Midden-Italië. De route naar Sicilië moet het daarom in de eerste plaats van het landschap hebben. De route loopt voor een groot deel langs de vaak rotsachtige kust, maar er zijn ook lange stukken door het binnenland.
Houd er rekening mee dat accommodatie, horeca en winkels in deze route schaarser zijn dan in de Rome-route, met name in het binnenland van Sicilië. Waar de route langs de kust loopt kom je meestal wel regelmatig door een plaatsje.
Voor wie zijn tocht noordelijker dan Rome begint is er een mooie, rustige route om Rome heen, met twee sportievere varianten. Verder is er een lichtere route die de toeristische omweg via Pompeï en de Amalfikust afsnijdt en een sportieve nevenroute door de bergen van Calabrië.
Je kunt de pdf met campinglijst en toeristische informatie en de tracks voor de route bestellen via het bestelformulier op deze site. De tracks zijn zowel in de richting Rome – Palermo als andersom beschikbaar. Daarbij is ook gedacht aan tracks van en naar de luchthavens van Palermo en Catánia. Naast tracks zijn er point-of-interest bestanden van de campings langs de route en van de bezienswaardigheden onderweg.
De route in het kort
De Golf van Policastro is een van de mooiste stukken van de Tyrreense kust
Foto: Henk Steeghs
Rome – Salerno
Je verlaat Rome over de Via Appia Antica: een rustige en sfeervolle tocht langs cipressen en oude Romeinse grafmonumenten over de ‘Regina Viarum’ (Koningin der Wegen). Waar het oorspronkelijke Romeinse keienwegdek bewaard is gebleven is fietsen niet of nauwelijks mogelijk, maar op veel plaatsen is een officieus fietspad in het gras ontstaan. Af en toe zul je moeten lopen, maar dat lijkt me beter dan fietsen op de drukke uitvalswegen vanuit Rome.
Eenmaal buiten Rome zijn de eerste 40 km druk. Misschien is het daarom beter van Rome tot Valmontone de trein te nemen. Na Valmontone wordt het rustiger. Wat verderop is er zelfs een fietspad van zo’n 30 km op een voormalige spoorlijn.
De eerste 350 km na Rome loopt de route door het binnenland, soms door brede dalen, maar af en toe ook door de bergen. Kort na Pompeï bereik je het schiereiland van Sorrento met fraaie uitzichten richting Napels en de Vesuvius. De Amalfikust aan de andere kant van het schiereiland is zo mooi dat je volgens sommige fietsers vergeet dat de weg steeds klimt en daalt. De ruigheid van deze kust met steile rotsen en diepe inhammen wordt verzacht door de weelderige mediterrane vegetatie en de schilderachtige plaatsen.
Desgewenst kun je de lichtere en kortere route via Benevento naar Salerno volgen.
Salerno – Messina
Na Salerno is de kust aanvankelijk vlak en bezit hij mooie zandstranden, maar voorbij de Griekse tempels van Paestum wordt hij rotsachtig, al is er hier en daar ook een zandstrand. De route loopt hier door het Parco Nazionale del Cilento, nu eens onderlangs bij de zee, dan weer hoog erboven en soms door het achterland. Na dit fraaie natuurpark volgt de misschien nog wel mooiere Golf van Policastro. Ook hier gaat de route soms onderlangs en soms bovenover.
Tot het zuidelijkste puntje van Calabrië blijft de kust rotsachtig, maar er zijn ook steeds weer baaien met zandstranden. Je fietst nu en dan over boulevards met wuivende palmen, maar om de doorgaande hoofdweg zoveel mogelijk te vermijden ook wel eens over rommelige achterafweggetjes of door de heuvels achter de kust. En een enkele keer een stukje over onverharde wegen.
Al met al is de kust voorbij de Golf van Policasto minder boeiend dan het stuk hiervoor, dus als de tijd en je conditie het toelaten beveel ik hier het alternatief door de bergen van Calabrië aan. Nadat dit alternatief weer bij de hoofdroute uitgekomen is biedt het laatste stukje kust van het vasteland fraaie uitzichten over de Straat van Messina met daarachter Sicilië.
Messina – Palermo
De eerste 60 km langs de oostkust van Sicilië zijn druk. Eventueel kun je tot Alcántara de trein nemen. Daarna gaat de route het binnenland in door het dal van de rivier Alcántara, die op sommige plaatsen een indrukwekkende kloof uitgesleten heeft. Daarbij klim je geleidelijk omhoog tegen de voet van de machtige Etna, waarvan de vaak besneeuwde top nog kilometers lang te zien blijft. Je komt nu door het bergachtigste deel van Sicilië: de Nébrodi en de Madonie, na de Etna de hoogste bergen op het eiland. De schilderachtige dorpen met hun rustieke, uit natuursteen opgetrokken huizen liggen vaak op een hoogte met schitterend uitzicht over de omgeving. Ze liggen hier wel ver uit elkaar, dus sla op tijd eten en drinken in!
Na het Parco Regionale delle Madonie daal je af naar de kust, die je de laatste etappe volgt.. Eventueel kun je dit laatste stuk vanwege de drukte per trein doen. Palermo, de uitbundige hoofdstad van Sicilië, is een ware schatkamer van de architectuur. Naast de Arabisch-Normanische stijl is ook de barok goed vertegenwoordigd.
Drie routes om Rome heen
Wanneer je niet in Rome begint, maar eerst Reitsma’s Route naar Rome, of althans het laatste stuk daarvan fietst kun je de drukte ten zuiden van Rome vermijden via de Route om Rome. Deze route begint bij Assisi (hoofdroute) en het Lago di Bolsena (Toscane-route).
Dit parcours is niet alleen rustiger, maar ook korter en lichter, vooral als je van de kant van Assisi komt. Dat komt omdat de Route om Rome vaak parallel aan de bergketens loopt (maar niet altijd!). Bij Cassino kom je weer bij de hoofdroute uit.
Wie graag door de bergen fietst kan halverwege de Route om Rome overstappen op de Abruzzenroute en eventueel daarna nog op de Molise-route. In de regio Abruzzen ligt het hoogste en ruigste deel van de Apennijnen. In de zomerweekenden en de maand augustus komen hier veel natuurminnende Italianen, maar op andere tijden is het hier heel rustig. Molise is een regio van uitgestrekte bossen, boerenland en kleine dorpjes. De bergen zijn hier minder hoog en ruig, maar het is hier nog rustiger dan in Abruzzen.Start je in Rome, maar trekken de bergen je, neem dan de trein naar Carsóli, Tagliacozzo of Avezzano om daar de Abruzzenroute op te pakken. Een rustige fietsroute van Rome naar deze plaatsen heb ik niet kunnen vinden.
Nevenroute door de bergen van Calabrië
Na de Golf van Policastro wordt de kust minder spectaculair en moet je soms op een drukke hoofdweg fietsen. Als je de tijd en de conditie hebt voor een aanzienlijk langere (283 ipv. 169 km), maar vooral zwaardere (4235 ipv. 1715 klimmeters) route, dan is de variant door de bergen van Calabrië aan te bevelen. Deze route klimt eerst over de bergen langs de kust, waarna je een breed dal oversteekt om omhoog te klimmen naar de Sila. Het Parco Nazionale della Sila biedt een onverwacht landschap: deze golvende hoogvlakte op zo’n 1200 tot 1500 meter hoogte met (stuw)meren en uitgestrekte dennenbossen doet meer denken aan Zweden dan aan Italië.
Veelgestelde vragen
Hoe zwaar is de route?
De route naar Sicilië is met gemiddeld 10,2 klimmeters per kilometer duidelijk zwaarder dan de route naar Apulië, die op 8,2 m/km uitkomt, en ook zwaarder dan de hoofdroute naar Rome in Midden-Italië (de Apennijnen en alle heuvels daarna komen op 9,0 m/km), maar aanzienlijk lichter dan de Toscane-route (Bologna – Rome: 14,5 m/km). Weliswaar fiets je vaak langs de kust, maar dat is nu eens direct langs zee, dan weer hoog erboven. De eerste etappes na Rome zijn het minst zwaar; daarna wordt de route zwaarder. De zwaarste etappes zijn die in het bergachtige binnenland van Sicilië.
Als je van Assisi om Rome heen naar Salerno fietst is dat lichter en korter dan via Rome. Zelfs als je via de Abruzzen om Rome heen fietst hoef je nog iets minder meters te klimmen dan via Rome, maar je doet dat dan wel verdeeld over minder kilometers.
Hoe lang doe je erover?
De route Rome – Palermo is 1306 km. Ik heb de route ingedeeld in 24 etappes, die ongeveer even zwaar zijn als die in de route Amsterdam – Rome. Etappes waarin veel geklommen moet worden zijn daarom wat korter gehouden. Maar natuurlijk staat het je helemaal vrij meer kilometers (of juist minder) per dag te doen.
De laatste 278 km van de route vallen samen met het Rondje Sicilië. Stap je bij de Etna over op het veel langere stuk van het Rondje Sicilië dat niet samenvalt met de route Rome – Sicilië, dan wordt de afstand Rome – Palermo 1793 km, of 1722 km als je de afsteekroute in het Rondje gebruikt.
Heb je niet genoeg tijd voor de hele route dan kun je in de zomer vanuit Salerno de veerboot van Caronte & Tourist naar Messina nemen, wat ruim 500 km scheelt. Ook kun je twee keer per dag de fiets meenemen in de trein tussen Salerno en Villa San Giovanni, de gebruikelijke plaats voor de korte oversteek naar Messina. De reis duurt circa vijf uur en je moet overstappen in Paola. Wil je echter geen van de mooiste stukken van de Tyrreense kust missen, stap dan pas in Scalea-S.D. Talao op de trein. Dan spaar je ongeveer 300 km uit.
Wat is de beste reistijd?
Het landschap is op zijn mooist tussen half april en half juni. In het begin van die periode zijn de temperaturen vrijwel zeker aangenaam, maar aan het eind kunnen ze voor sommige fietsers misschien al wat te warm zijn. In de zomermaanden is het voor de meesten van ons echt te warm hier. In augustus – dé vakantiemaand in Italië – wordt betaalbaar onderdak schaars en is het erg druk en vol op campings. Bovendien zijn veel winkels en café’s in steden en dorpen dan gesloten.
Kun je alleen in de zomer met vakantie, pas dan je dagschema aan de hitte aan. Fiets vooral in de koelere uren in de vroege ochtend, rust tijdens de hete middag en stel je verwachtingen qua haalbare dagafstand naar beneden bij.
Na half september wordt de temperatuur geleidelijk weer prettiger om te fietsen, maar na de droge zomer en de oogst ziet het landschap er minder mooi uit dan in het voorjaar. Na half oktober begint het ook in Zuid-Italië koeler en natter te worden en kan het zeker in de bergen aardig afkoelen.
Als je Rome-route combineert met de route naar Sicilië
Als je in het voorjaar deze twee routes aansluitend op elkaar fietst kun je misschien beter in het zuiden beginnen en richting huis fietsen. Want dan is de kans dat je de hele reis aangename temperaturen hebt groter dan wanneer je in onze streken begint. In dat laatste geval is het aan het begin van je tocht en in de Alpen misschien nog aan de koude kant en voorbij Rome wellicht al warmer dan je lief is. Dit speelt vooral voor fietsers die niet zo veel kilometers per dag doen, want die zijn immers langer onderweg.
Is er genoeg accommodatie onderweg?
Campings zijn er tot de route even na Pompeï de kust bereikt zijn er vrijwel niet, zie de campingkaart hieronder. Langs de kust zijn er alleen campings waar ook goede stranden zijn. Daardoor zijn de afstanden tussen campings langs de Calabrische kust soms wel 100 km. Deze campings aan de kust zijn meestal geheel ingesteld op Italiaanse gezinnen die hier hun hele zomervakantie doorbrengen: campings met alles erop en eraan, die niet zelden alleen in hoogseizoen open zijn. Vaak zijn het tevens bungalowparken en is er tot laat in de avond lawaaiige animatie.
Op vrijwel alle campings in Zuid-Italië is het sanitair eenvoudig en vaak verouderd. Heel wat campings zijn maar een beperkte periode open, bijvoorbeeld begin juni tot half september. De prijsverschillen tussen hoog- en laagseizoen zijn soms erg groot, vooral wanneer er ook nog een tussenseizoen onderscheiden wordt. Het hoogseizoen is dan meestal alleen de maand augustus. In die maand is het erg druk op de campings omdat heel Italië dan met vakantie is.
In de Route om Rome heen en in de Abruzzenroute zijn hier en daar campings, met name in het Parco Nazionale d’Abruzzo, Lazio e Molise. De meeste recensies op internet spreken met waardering over deze eenvoudige campings in dit natuurpark, waar het ‘echte kamperen’ nog bestaat en je veel contact met de omringende natuur hebt.
Aan de kust is veel accommodatie in hotels en bed & breakfasts, maar in het hoogseizoen is ook de toeloop groot. In het binnenland zijn er naast hotels en B&B’s ook agriturismo’s, maar er is wel minder accommodatie dan in Noord- en Midden-Italië.
Tip: Je kunt misschien ook gebruik maken van couchsurfing. Je moet het niet zien als een gratis hotel; het is meer logeren bij vrienden die je nog niet kent. Daarom begin je met op de site van couchsurfing een profiel van jezelf aan te maken. Daarna kijk je welke couch-aanbieders er zijn in de plaats waar je wilt overnachten en bestudeer je hun profiel om erachter te komen of er een 'klik' zou kunnen zijn. Vervolgens stuur je enkele van deze mensen een 'couchrequest' en wacht af of er positieve reacties komen.
Een vergelijkbaar concept is warm showers, een non-profit organisatie van fietsers voor fietsers om gratis bij elkaar te overnachten.
Campings aan de Zuid-italiaanse routes
Hoe zijn de wegen?
Wat betreft het wegdek: Slechts een enkele keer is een kort stuk slechte onverharde weg nodig om druk verkeer te vermijden, maar ook de asfaltwegen zijn vaak erg slecht.
Wat betreft de verkeersdrukte: na Rome is de eerste 40 km echt druk. Ook de eerste 60 km op Sicilië, van Messina langs de kust richting Etna, zijn er een paar stukken waar het soms druk is. Dat hangt ook af van het seizoen en het uur van de dag: in het voorjaar is het nog niet zo druk en als iedereen siësta houdt ook niet. Als je die drukke stukken wilt vermijden kun je Rome – Valmontana en Messina – Alcántara per trein doen. Andere drukke stukken zijn er rond Pompeï, op het schiereiland van Sorrento, hier en daar korte stukken langs de kust van Calabrië en in de laatste etappe naar Palermo. Die laatste etappe kan je eventueel weer per trein doen. Voor de rest van de route valt de drukte erg mee.
Kun je de route met kinderen fietsen?
De in het binnenland lange afstanden tussen rustpunten met voorzieningen, het bijna overal ontbreken van fietspaden en de hoge temperaturen in de zomer: ik zou het niet doen.
Wat moet je verder nog weten?
ten dat ze in Zuid-Italië onprettige ervaringen hebben gehad met loslopende honden, die soms ook in groepsverband opereerden. Zwerfhonden kwamen meestal alleen om eten bedelen en waren vaak (te) aanhankelijk. Van waakhonden hadden deze fietsers meer te duchten. Het gevaarlijkst zijn de grote honden die schaapskudden moeten beschermen tegen roofdieren.
Op het forum van de Vereniging Wereldfietser, maar vooral op het Duitstalige Fernradlerforum staan veel meningen en adviezen over het onderwerp "wat te doen bij aggressieve honden". Vaak spreken de bijdragen op deze fora elkaar erg tegen. Sommige bijdragers gebruiken een dazer (verkrijgbaar bij de Fietsvakantiewinkel). Anderen raden pepperspray aan, in Nederland en België een verboden wapen, maar in Italië onder voorwaarden toegestaan.
Voor elk middel geldt in elk geval dat je het direct bij de hand moet hebben, omdat honden soms plotseling van een erf komen aanrennen. Tijd om het dan uit je fietstas te halen is er op dat moment niet meer! Je zult het dus bijvoorbeeld aan een touwtje om je nek moeten hangen of op je stuur monteren.
Waar kan ik terug vliegen?
Vliegen kan vanaf Palermo of Catánia. De laatste stad ligt wat verder van de route af. In de map ‘Extra tracks’ zitten ook tracks naar de luchthavens van Palermo en Catánia. Wil je niet je fiets meenemen in het vliegtuig dan kun je gebruik maken van Care4luggage, een jong Nederlands bedrijf dat naast fietsen en e-bikes ook andere lastige bagage vervoert door nagenoeg heel Europa. De chauffeur die je fiets ophaalt brengt zelf een fietsdoos mee. Je hoeft alleen te zorgen dat de fiets klaar staat voor transport: de trappers eraf en het stuur een kwartslag gedraaid.
Bij Care4luggage kun je je fiets in principe bij elk hotel of elke camping laten ophalen. Natuurlijk moet je van dat hotel of die camping dan wel toestemming hebben om je fiets daar achter te laten. Alleen in Rome heeft Care4luggage een vast ophaalpunt: Hotel Selva Candida, Via di Selva Candida 200, tel. 06-6157211. Het hotel heeft goede recensies op internet: het is rustig gelegen, heeft een mooie tuin en dichtbij is een goed restaurant. Je hoeft niet in het hotel te overnachten om je fiets daar achter te laten. Wel betaal je dan een kleine vergoeding voor de service.
Er zijn twee campings waar je je fiets niet kunt achterlaten voor Care4luggage: camping Village Flaminio in Rome en camping Torre Pedente in Pisa. Met die twee campings heeft Camino Transport een exclusief contract afgesloten voor het in ontvangst nemen van fietsen.
Neem je je fiets wél mee in het vliegtuig dan heb je misschien wat aan de tips op onder veelgestelde vragen. Op het vliegveld van Palermo zijn geen fietsdozen te koop, maar probeer het eens bij een vestiging van MBE (Mail Boxes Etc.). Een fietser meldde mij dat hij in Catánia bij MBE (Mail Boxes Etc., Via Vittorio Emanuella II nr. 294) een fietsdoos kon kopen.
Hoe kom ik terug zonder te vliegen?
Wil je per trein terug laat je dan adviseren door of Fiets-Mee, dat zich specialiseert op treinreizen waarbij de fiets mee moet. Neem bijtijds contact met Fiets-Mee op. Dat vergroot te kans dat er nog fietsplaatsen vrij zijn op de snellere treinen. Anders ben je aangewezen op regionale treinen. Daarvoor hoef je weliswaar niet te reserveren, maar dan gaat je terugreis wel erg lang duren en moet je vaak overstappen.
Waarschijnlijk weet Fiets-Mee meer en betere reismogelijkheden dan ik hieronder heb vermeld.
De snelste treinen in Italië (de ‘Frecce’) nemen geen fietsen mee. Maar misschien heb je wel iets aan de Intercity Palermo – Rome. Op de aansluitende nacht-Intercity naar Bologna kunnen geen fietsen mee, dus zul je moeten overnachten in Rome. Momenteel kun je in Palermo kiezen uit twee vertrektijden: 6.50 met aankomst in Rome om 18.34 of vertrek 10.00 met aankomst 21.38. De volgende dag kun dan je met een Intercity naar Bologna.
Voor Intercities moet je wel een reservering maken. Dat moet je ook bijtijds doen, want er zijn niet veel fietsplaatsen. Voor regionale treinen is reserveren niet nodig (ook niet voor de fiets), maar dan duurt de reis aanzienlijk langer en moet je vaak overstappen.
Vanaf Bologna kun je met een internationale trein naar Innsbruck. Als deze trein geen fietsplaatsen meer beschikbaar heeft kun je met de regionale trein naar Brennero en daar overstappen op de Oostenrijkse regionale trein naar Innsbruck. Van daar kun je verder met de Night Jet (nachttrein) richting Hamburg. In Hannover kun je ‘s ochtends overstappen op een trein naar Nederland. In de toekomst hoopt Night Jet ook een nachttrein van Innsbruck naar Amsterdam te laten rijden.
Voor wie de reis zelf wil uitzoeken: de site van de Italiaanse spoorwegen biedt alleen in de italiaanstalige versie de mogelijkheid te kiezen tussen Frecce, Intercity of Regionali (regionale treinen). Vooralsnog biedt de Engelstalige versie van de site alleen de keus uit Frecce en Regionali. Je kunt ook de site van Deutsche Bahn gebruiken om deze trein te vinden.
Per veerboot
Een deel van de terugtocht kun je doen per veerboot. Vanuit Palermo vertrekken veerboten naar Napels, Civitavecchia (ten noorden van Rome), Livorno (ligt ongeveer op de hoogte van Florence) en Genua; vanuit Messina kun je naar Salerno. Op www.directferries.nl worden veerbootverbindingen en prijzen vergeleken. De boeking zelf kun je het beste doen bij www.overtocht.nI, volgens Europafietsers een betrouwbaar en aanbevelenswaardig bedrijf, dat in tegenstelling tot andere boekingsbedrijven zonder problemen ook de overtocht voor je fiets kan boeken.
Vergewis je er in elk geval bijtijds van dat de overtocht mogelijk is vanaf de havenplaats waar je naartoe fietst!
Per bus
Een andere mogelijkheid is misschien de Flixbus, al dan niet in combinatie met de trein. Op de Flixbussen is echter slechts plaats voor een beperkt aantal fietsen en de bussen zijn vaak al vroeg volgeboekt. Let op: Flixbus vervoert geen e-bikes!
Vanuit Midden-Italië (Siena en Tuoro sul Transimeno) rijden in de zomer een beperkt aantal fietsbussen van Cycletours naar Nederland. Cycletours neemt wél e-bikes mee en ook tandems en fietskarren.
Vanuit Palermo vertrekken ook veerboten naar onder meer Napels, Livorno (dichtbij Pisa) en Genua. Verder is er nog een veerboot van Messina naar Salerno. Zie voor deze veerverbindingen www.directferries.nl.
Foto's hoofdroute
Rome uit via de Via Appia Antica
Fietspad op voormalige spoorlijn bij Fiuggi
Foto: Thomas Koomen
Ferentino tegen de achtergrond van de Monti Lepini, zo’n 125 km voorbij Rome. Eigen foto.
Waar mogelijk volgt de hoofdroute de dalen, zoals hier voorbij Ceccano.
Landschap bij Pontecorvo. Het karrepad maakt geen deel uit van de route!
Pompeï met op de achtergrond een deel van de Napolitaanse agglomeratie
Wikipediabijdrage van Mentnafunangann
De Amalfikust is misschien wel de mooiste kust van Italië.
De Griekse tempels van Paestum
Kustweg in de Cilento
De Calabrische kust bij Torremezzo di Falconara buiten het badseizoen
Vlak langs zee in Scilla
Gangi tegen de achtergrond van de Etna, op 80 km afstand
Uitzicht vanaf de archeologische site Solunto op de kust bij Palermo
Wikipediabijdrage van Davide Mauro
De kathedraal van Palermo
Foto's nevenroutes
Het Castello Cesarini in Rocca Sinibalda aan de Route om Rome
Wikipediabijdrage van Alexander
Iets verder komt de Route om Rome langs het Lago del Turano.
Het Lago di Barrea met de Monte Marsicano (2242 m) aan de Abruzzenroute. Eigen foto.
Pescolanciano aan de Molise-route. Op de achtergrond de bergen van Alto Molise.
Wikipediabijdrage van aledm90
Bij San Giuliano del Sánnio
Beeldhouwwerk aan de Triomfboog van Trajanus in Benevento. Wikipediabijdrage van Camster2.
Benevento ligt aan het lichtere alternatief voor de hoofdroute langs Pompeï en de Amalfikust.
In Benvento sluit de Molise-route aan bij deze lichtere route.
In het Parco Nazionale delle Sila loopt de Route door de bergen van Calabrië
door prachtige dennenbossen.
In de Sila zijn ook enkele grote (stuw)meren, zoals het Lago Arvo bij Lorica.
Reacties
Beste Hans,
Ik heb genoten van je route. Zoals je al vermeld is het qua plaatsjes allemaal wat minder mooi dan de reis naar Rome. Maar de nabijheid van de zee vergoedt voor mij veel. Ik vond het wel veel klimmen, vandaar dat ik het laatste gedeelte van Agrigento naar Siracuse langs de kust heb gefietst ipv door de bergen.
Willem de Mol, Katwijk, mei 2023
Willem hield een met humor geschreven blog bij over zijn reis Napels – Palermo – Catánia. De foto's laten zowel de prachtige landschappen en zeegezichten zien als de verwaarlozing en de rotzooi die in de berm gedumpt wordt.